نقد و بررسی کتاب طراحی با طبیعت

Design Book Review with nature

استاد معماری و شهرسازی دانشگاه تهران گفت: در حال حاضر هیچ کتابی به اندازه کتاب طراحی با طبیعت، نمی‌تواند در ارتباط با آنچه که در اطراف ما می‌گذرد، به ما درس بیاموزد.
 دکتر حسین بحرینی در پنجمین نشست کتاب انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد با عنوان نقد و بررسی کتاب "طراحی با طبیعت" که در محل جهاد دانشگاهی مشهد برگزار شد، در این خصوص اظهار داشت: نقطه شروع طراحی با طبیعت توسط "ایان مک هارگ "نویسنده کتاب طراحی با طبیعت باعث شد که دانشگاه پنسیلوانیا به عنوان مکتب این نوع تفکر در دنیا مطرح شود.

وی با اشاره به تغییر پارادایم در زمان‌های مختلف، گفت: معمولا تغییرات کوچک و بزرگ به صورت تکاملی- سالیانه و کوتاه‌مدت - در هر رشته‌ای به وجود می‌آید، اما گاهی اوقات یک کتاب، اندیشه تازه و یا یک شخص با یک کتاب، ایده تازه‌ای را مطرح می‌کند که آن پارادایم را تغییرداده و تغییر اساسی در نحوه تفکر و نگرش نسبت به موضوع مورد نظر به وجود می‌آورد.
بحرینی افزود: از اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20، مفهوم سبز در مقیاس و زمینه‌های مختلف به عنوان نمادی از پاکی و سلامت مطرح شد. با این معنا که در جهتی حرکت می‌کند که نهایتا به پایداری منتهی می‌شود. پاکسازی نیز در این زمان آغاز شد و عده‌ای به این فکر افتادند که طبیعت را به داخل شهر‌ها بیاورند. وی ادامه داد: در آن زمان، شهرها به شدت صنعتی و آلوده بودند و صنعت و دود در همه جا دیده می‌شد. به همین دلیل برای نجات شهرها، باید طبیعت به داخل شهرها آورده می‌شد. به دنبال آن نیز ایجاد نهضت‌های زیبا‌سازی شهر به وجود آمد.
استاد معماری و شهرسازی دانشگاه تهران تصریح کرد: در سال‌های بین 1970 تا 1980 تغییر اساسی در تفکر، نگرش و عمل متخصصان به وجود آمد. همچنین در اکثر کشورهای غربی، بحث افزایش آلودگی در سکونت و کنترل آن مطرح شد. پس ازآن نیز در بیشتر کشورها، اقدامات، فعالیت‌ها و تشکیلاتی به وجود آمد که بتواند این اهداف را تحقق بخشد. وی افزود: در سال 1985 بعضی از طرح‌ها، جنبه عملی پیدا کرد و در حال حاضر سه نسل، آن را تجدید نظر کرده و نتایج عملی‌اش را می‌توان بر آلودگی هوا، آلودگی آب و حفظ منابع، مراتع و جنگل‌ها مشاهده کرد.
بحرینی خاطرنشان کرد: در سال 1992 توجه به محیط زیست، فراگیر شد و بسیاری از صاحب‌نظران محیط زیست، کل کره زمین را در خطر دانستند. پایان این دوران به پایداری ختم شد. طوری که در حال حاضر، هرجا که از برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، معماری و عمران صحبت می‌شود، پایداری نیز مطرح است.
استاد معماری و شهر‌سازی دانشگاه تهران یادآورشد: مک هارگ نقش اساسی در پایه‌گذاری آنچه که امروز تحت عنوان پایداری به ما رسیده است، دارد و در دورانی که صنعت‌زدگی وجود داشته است، برای آن تلاش و زحمت زیادی کشیده است. وی افزود: مک هارگ بحث استفاده از طبیعت و الگو قرار دادن آن را بیان کرد و باعث به وجود آمدن درسی به نام انسان و طبیعت در دانشگاه‌های معماری و شهرسازی شد.
در ادامه عبدالحسین وهاب‌زاده، بوم شناس و مترجم کتاب "طراحی با طبیعت" بیان کرد: با وجود آن‌که از انتشار این کتاب، چهل و یک سال می گذرد اما هنوز تازه است و ایده‌های اصلی آن برای دانشجویان و صاحب نظران در این رشته قابل استفاده بوده و در اکثر دانشگاه های دنیا از آن به عنوان یک کتاب درسی در زمینه‌ برنامه‌ریزی شهری، معماری و رشته‌های مربوطه استفاده می شود.
وی با اشاره به اهمیت تاریخی کتاب، افزود: کتاب "طراحی با طبیعت" زمانی منتشر شد که هنوز مردم از محیط زیست آگاهی نداشتند و جزعده‌ای از بوم‌شناسان توجهی به آن و خطراتی که آن را تهدید می کرد، نداشته و از نهضت‌های محیط زیست نیز خبری نبود. در این شرایط انتشار کتاب، فضای دیگری را ایجاد کرد.
مترجم کتاب طراحی با طبیعت تصریح کرد: مک هارگ برای اولین بار از مفهوم پایداری نام برده و طرح‌های لایه‌لایه را برای تحلیل مسایل فضا و ارتباط آن با محیط زیست مطرح کرد. همچنین ارزیابی پیامدهای زیست‌محیطی، طراحی بوم‌شناختی، طراحی جدید باغ‌وحش‌ها، احیای مراکز شهری و فضاهای دیگر تباه ‌شده و آلوده‌شده با این کتاب آغاز شد.
وهاب‌زاده، فلسفه مک هارگ در محیط ‌زیست را یکی از امتیازهای کتاب دانست و گفت: به نظر مک هارگ طراحی باید با طبیعت و همسو با آن باشد؛ انسان در مسیر یک دوراهی است و مشخص نیست که آیا این مغز بزرگی که او دارد، تسهیل گر رابطه او با طبیعت است و یا بر عکس یک غده بد‌خیم است و این چیزی است که زمان باید نشان دهد. به طور کل او از این‌که انسان بتواند فراز تازه‌ای از رابطه خود با طبیعت آغاز کند، ناامید نبوده است.
وی با اشاره بر این‌که شیوه تدریس مک هارگ از شیوه تربیت او سرچشمه گرفته است، افزود: مک هارگ در دوران تحصیلی خود، شناختی از محیط زیست نداشته و به شیوه معمول و متعارف کلاسیک، درس بوم شناسی نخوانده است، بلکه خود، برنامه درسی خود را تدوین کرده است. به همین دلیل شیوه درس خواندن او باعث شده بود که خود شیوه جدیدی را برای تدریس پیش گیرد و این موضوع از او یک موجود ویژه ساخته است.
این بوم‌شناس یادآور شد: زمانی که مک هارگ این کتاب را می نویسد و حتی پس از آن، بوم‌شناسان و علاقه‌مندان به طبیعت، به محیط شهری به عنوان یک محیط تباه‌شده که نمی توان برای آن کاری کرد و باید آن را فراموش کرد، نگاه می‌کردند، در حالیکه مک هارگ، کانون توجه خود را به محیط های شهری و فضاهای آشفته قرار داده بود و سعی می کرد برای بهبودشان راه حل ارایه دهد. وی ادامه داد: او تعداد زیادی مطالعه موردی را در این کتاب آورده است تا به این وسیله نشان دهد که شیوه او در تجزیه و تحلیل مسایل رابطه انسان با طبیعت در شهر، کاملا عملی است و نمونه عملی را نشان می‌دهد.
وهاب‌زاده خاطرنشان کرد: مک هارگ یک سیستم جامع را برای مطالعات محیط‌زیست مطرح می کند که در این سیستم جامع، یک وجه رایج وجود دارد و او این وجه رایج را با اسم ارزش اجتماعی معرفی می‌کند. این ارزش اجتماعی می‌تواند مثبت و منفی باشد، به این معنا که می تواند در ارتباط با یک سایت باستان‌شناسی باشد که با این پروژه از بین برود و یا این‌که این پروژه، وضعیتی را بهبود بخشد و آن را در معرض استفاده دیگران قرار دهد.
مترجم کتاب طراحی با طبیعت افزود: با توجه به اوضاع محیط زیست و آموزش آن در کشور ما، لازم است که این کتاب و کتاب‌های مشابه آن به عنوان یک کتاب درسی برای دانشجویان رشته‌های مربوطه مورد استفاده قرار گیرد.