آشنایی با همدان

استان همدان با وسعت 19493 کیلومتر مربع از شمال به استان زنجان و قزوین، از جنوب به استان لرستان، از مشرق به استان مرکزی و از مغرب به استانهای کرمانشاه و کردستان محدود می شود و بین مدارهای (33 درجه و 59 دقیقه) تا (35 درجه و 48 دقیقه) عرض شمالی از خط استوا و (47 درجه و 34 دقیقه) تا (49 درجه و 36 دقیقه) طول شرقی از نصف النهار گرینویج قرار گرفته است و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری ( سرشماری سال 1375 و اصلاحات بعدی) شامل 8 شهرستان، 21 شهر، 20 بخش، 71 دهستان و 1120 روستاست. شهرستانهای این استان: همدان، ملایر، تویسرکان، نهاوند، اسدآباد، کبودرآهنگ، بهار و رزن می باشند و شهرهای آن عبارتند از: همدان، ملایر ، تویسرکان ، نهاوند ، اسدآباد ، کبودرآهنگ ، بهار ، رزن ، لالجین ، مریانج ، فامنین ،صالح آباد، قروه درجزین، سرکان، سامن، فیروزان، ازندریان، دمق، فرسفج، قهاوند و جورقان و بخش های تابعه در همدان: مرکزی، شراء، فامنین، در ملایر: مرکزی، جوکار، سامن، در نهاوند: مرکزی، خزل، در تویسرکان: مرکزی، قلقل رود، در اسدآباد: مرکزی، در کبودرآهنگ: مرکزی، گل تپه و شیرین سو، در رزن: مرکزی، قروه درجزین و سردرود و در بهار: مرکزی، صالح آباد و لالجین.
همچنین بر اساس سرشماری سال 1375 کشور، کل جمعیت استان 1677957 نفر آن جمعیت شهری و 867115 نفر روستایی است و تراکم نسبی جمعیت در هر کیلو متر مربع در همین سال 86 نفر بوده است. استان همدان دارای اقوام مختلف و گویشهای متنوع می باشد که عمدتاً به فارسی سخن می گویند، ولی به علت همجواری با استانهای: زنجان، قزوین، لرستان، کرمانشاه و کردستان اقلیتهایی علاوه بر فارسی، به ترکی، لری و کردی نیز صحبت می کند.

 

مهمترین ارتفاعات و ناهمواریهای استان همدان:
قله الوند با ارتفاع 3574 متر از سطح دریا، بلندترین قله استان همدان است که خط الرأس آن حد طبیعی بین تویسرکان و همدان است و قله های دیگر عبارتند از: کوه گرو در جنوب نهاوند با ارتفاع 3316متر، کوه لشکردر, در جنوب شرقی ملایر 2928متر، کوه خان گرمز در غرب تویسرکان 2868متر، کوه سیاه دره تویسرکان2818متر، کوه سفید در جنوب غربی ملایر، کوه سرده و کوه گرمه در ملایر، آلماقلاغ حد فاصل اسدآباد و بهار، کوه بوقاطی در کبودرآهنگ و پست ترین نقطه استان با ارتفاع 1420 متر در محل خروج گاماسیاب از شهرستان نهاوند واقع است.

 

آب و هوای استان همدان
با توجه به پستی و بلندیهای زیاد، دشتها، مناطق کوهستانی، قله های مرتفع، رودخانه ها، چشمه سارها، مزارع، اشجار و سرآبهای متعدد، آب و هوای استان همدان متغیر است و معمولاً دارای زمستانهای سرد و پر برف و تابستانهای معتدل و ییلاقی است و به طور کلی در دره های شمالی کوه الوند و شمال استان سردتر و جنوب استان ملایم تر است.
رودخانه های استان همدان
1- رودخانه گاماسیاب(گاماساب): از طولانی ترین رودخانه های کشور است که از جنوب غربی نهاوند از سرآب گاماسیاب سرچشمه می گیرد و پس از ابیاری کشتزارهای اطراف در روستای لیلی یادگار، شاخه رود حرم آباد ملایر را دریافت می کند و در روستای گردیان ملایر، قلقل رود تویسرکان نیز به آن متصل می شود. گاماسیاب از شاخه های اصلی روی کرخه به شمار می آید که نهایتاً به خلیج فارس وارد می شود.
2- قلقل رود: سرچشمه اصلی این رود از دامنه های جنوبی الوند است، که رود سرابی ( از قله کلاه قاضی)، سرکان رود ( از ارتفاعات سرکان)، کرزان رود( از دره های گشانی و سنجوزان) پس از بهم پیوستن، این رود را تشکیل می دهند که پس از آبیاری مناطق کشاورزی تویسرکان به گاماسیاب می پیوندد.
3- رودخانه قره چای( قوری چای): این رود از ارتفاعات گردنه زاغه و دره های الفاوت، بین همدان و ملایر سرچشمه می گیرد و پس از عبور از امزاجرد به شاخه پر آبی که از اتصال رودهای خاکو ، دره مرادبیک و فرجین ، سیمینه رود و همه کسی تشکیل شده، وارد می شود و در آنجا قره چای نامیده می شود. این رود پس از عبور از کوریجان و آبیاری اراضی فامنین و قهاوند به استان مرکزی و نهایتاً به دریاچه قم سرازیر می شود.
4- خرم رود: این رودخانه از دره های شمال شرق روستای  شهرستانه سرچشمه می گیرد ( این روستا در جنوب غرب الوند و شمال غر ب تویسرکان واقع شده است) ، که پس از مشروب کردن زمینهای کشاورزی از تویسرکان خارج می شود.
5- رود تلوار: از ارتفاعات کوه سفید در شمال غرب استان سرچشمه می گیرد و جزء سرشاخه های رود قزل اوزن می باشد که در گیلان به سفید رود معروف است و به دریای مازندران وارد می شود. طول این رود در استان همدان کوتاه است.

 

موقعیت جغرافیایی و انسانی شهرستان همدان
شهرستان همدان با وسعتی حدود 4118 کیلومتر مربع، از خط الرأس رشته کوه الوند، تا مرزهای شرقی استان کشیده شده است. شرقی ترین نقطه این شهرستان 49 درجه و 27 دقیقه غربی ترین آن 48 درجه و 20 دقیقه از نصف النهار گرینویج فاصله دارد و در حد فاصل 34 درجه و 35 دقیقه، تا 35 درجه عرض شمالی واقع شده است.
شهرستان همدان، از شمال به شهرستانهای رزن و کبودراهنگ، از جنوب به تویسرکان و ملایر، از شرق به استان مرکزی و از غرب به شهرستان بهار محدود می شود.
در جنوب شهرستان همدان، ارتفاعات کوهستان الوند قرار دارد، که خط الرأس این ارتفاعات، مرز طبیعی شهرستان های همدان، قهاوند، دشت نشر و قسمتی از دشت رزن- فامنین در حد فاصل این ارتفاعات قرار گرفته اند

 

بلندترین نقطه شهرستان همدان در قله الوند با ارتفاع 3584 متر و پست ترین نقطه آن زمینهای عمر آباد با ارتفاع 1600 متر است، که محل خروج روز قره چای می باشد. متوسط ارتفاع این شهرستان نیز از سطح دریا، حدود 1820 متر است. این شهرستان، بر اساس سرشماری عمومی سال 1375 دارای 563466 نفر جمعیت و تراکم نسبی 8/136 نفر در هر کیلومتر مربع می باشد و از 5 شهر همدان، مریانج، فامنین، جورقان و قهاوند و 3 بخش و 12 دهستان تشکیل شده است و مردم در مراکز شهرهای آن به فارسی و در روستاها، عمدتاً به ترکی سخن می گویند.

آثار تاریخی، جاهای توریستی و مراکز فرهنگی هنری
آثار تاریخی
آرامگاه بوعلی سینا دانشمند و طبیب نامی ایرانی - آرامگاه باباطاهر - گنبد علویان - آرامگاه استرومردخای- برج قربان - تپه هگمتانه - غار علی‌صدر-کتیبه‌های گنجنامه- مجسمه شیر سنگی - بازار همدان -مسجدجامع همدان-کلیسای پروتستان-کلیسای رافاییل -خانه شهبازیان-میدان امام خمینی ره-قلعه دختر(قیزقلعه سی)-تپه پیسا-تپه مصلی-عمارت باغ نظر-گورستان پارتی- بقعه خضر-آرامگاه عارف قزوینی-سرای قلمدانی.

مراکز گردشگری، چشم‌اندازهای طبیعی

 
 

تپه عباس آباد، لالجین، دره امامزاده کوهدره ماوشان، تپه حاج‌عنایت، پل کوریجان، پیست اسکی تاریک دره و آبشینه، غار علی‌صدر، آبشار گنجنامه، باغهای مصفای دامنه الوند به ویژه دره? عباس آباد و دره مراد بیگ، غار قلعه جوق، سد اکباتان، پارک مردم و بوستان ارم از نقاط گردشگری و طبیعی همدان هستند.

آثار و مکان‌های مذهبی
امامزاده عبدالله، امامزاده یحیی، امامزاده حسین، امامزاده اسماعیل، امامزاده محسن، امامزاده هادی ابن علی، امامزاده اسماعیل و امامزاده اهل بن علی.

 

موزه‌ها و مراکز فرهنگی هنری
موزه تاریخ طبیعی همدان
تاریخچه :
موزه تاریخ طبیعی همدان، در راستای تأمین اهداف علمی، آموزش و پرورش دانشگاه بوعلی سینا، در سال 1351خورشیدی به همت آقای جعفر محمد علی زاده بنیانگذاری شده‌است، و تا کنون نیز با مدیریت ایشان اداره می‌شود. این موزه با الگوها و استانداردهای بین المللی طراحی و تکمیل شده‌است. و نه تنها در سطح ایران بلکه در سطح خاور میانه و حتی جهان مطرح می‌باشد. محل آن در فضای دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا در انتهای چهار باغ آزادگان منشعب از میدان مدرس واقع شده‌است، و با زیر بنای تقریبی 200متر مربع در سه تالار جداگانه و به‌هم‌پیوسته جای داده شده‌است.
اکتشافات:
توجه به اکتشاف، بیانگر پوپایی و بالندگی یک موزه می‌باشد. و موزه تاریخ طبیعی همدان نیز درطول فعالیت 28ساله خود برخی از نمونه‌های را برای اولین بار در کشور کشف نموده‌است. و البته اثبات جدید بودن آنها در سطح جهان نیاز به تحقیق و بررسی بیشتری دارد. برای نمونه کشف 5 گونه جدید از ماهی‌های خلیج فارس و چند نمونه از سنگواره‌ها است، که برای اولین بار توسط این موزه گزارش شده‌است. در حال حاضر علاوه بر گردشگران و پژوهندگان، سالانه گروه‌های زیادی از نفر دانشجویان و دانش آموزان از این موزه دیدن می‌کنند.

 

موزه هگمتانه
موزه هگمتانه در شرق تپه باستانی هگمتانه و جنب گودال معروف فرانسویها قرار دارد.
ساختمان این مکان که پیشتر مدرسه پرورش نامیده می‌شد,در طی تغییرات وتعمیراتی به منظور ایجاد یک موزه موقت به بهره برداری رسیده‌است و مجهز به آزمایشگاه و کارگاه عکاسی می‌باشد.
اشیای موزه مشتمل بر دوبخش اختصاصی واستانی است.
در این مجموعه آثار سنگی ,سفالی,استخوانی وفلزی از دوره‌های پیش وپس از اسلام به نمایش در آمده‌است. در راهرو و تالار سمت راست موزه, اشیای یافته‌شده از هگمتانه نگهداری می‌شوند. از برجسته‌ترین این آثار می‌توان به پایه ستونهای متعلق به کاخهای هخامنشی از جمله شالی ستون مربوط به دوران اردشیر دوم با متن میخی,دو مهر استامپی سنگی وشیشه‌ای مربوط به دوران قبل از اسلام وسرگاو از جنس سفال متعلق به دوران هخامنشی اشاره کرد. همچنین مجموعه‌ای از اشیای باستانی در سالهای پیش از انقلاب به صورت حفارهای غیر قانونی از خاک خارج شده‌اند که آنها را منسوب به هگمتانه می‌دانند و اکنون در موزه ملی و بعضی در موزه‌های خارج از کشور نگهداری می‌شوند. مجموعه تابوتهای سنگی وسفالی مربوط به دوره پارتیان که از میدان شیر سنگی بدست آمده اند, خمره‌ها وسنگهای تزیینی با نقوش زیبا وسنگ قبرهای دوران مختلف اسلامی, شاخص‌ترین نماینده‌های آثار کشف شده استانی می‌باشند که در سالن مرکزی وراهروی سمت چپ موزه قرار داده شده‌اند.

 

نقشه همدان برای موبایل