تکیه بر ارزش های معماری ایران

---

---

 

سیاوش تیموری - لزوم شناخت فرهنگ
فرهنگ، خصوصیات فرهیخته جوامع انسانی، از پیدایش بشر تا عصر حاضر است و مجموعه شناخت‌ها و معارف اکتسابی بشر، به پدیده‌های محیطی، جهت بهتر زیستن و پیشرفت از آغاز حیات،‌ انسان مهاجر بدون سرپناه و استمرار آن تا امروز، تعریف ساختار تمدن می‌باشد. فرهنگ و تمدن ایرانی سرشار از ارزش‌هاست و تاریخ سرزمین‌ ما گواه آن است و این شامل معماری گذشته، که تجلی و زبان گویای فضا زیست جوامع کهن در پهنة کشور ما بوده، نیز می‌شود. معماری ایران دارای سبک و هویت بوده است، به بافت عرصه عمومی و عرصه‌های خصوصی و موجودیت‌شان در کالبد شهرکاشان و یزد و... توجه کرده و دل‌بسپاریم. تجلیات ذوق و سلیقه، زیبایی و لطافت، عشق و محبت و روابط مردمی و سایر ظرافت‌های انسانی عجین شده با تار و پود شهر، که برگ‌های زرین و زنده و گویای تاریخ اجتماعی و شهرسازی گذاشته‌اند، طی نیم قرن اخیر، به دست متولی نمایان ناگاه تخریب شده می‌رود تا برای همیشه از میان برود.
در آموزش آکادمیکی حرفة معماری، چنان‌چه تأکید به این ارزش‌ها شود، معمار جوان فارغ‌التحصیل از مراکز آموزشی کشور با تکیه به این ارزش‌ها در صحنة کار، طرح و ساخت ظاهر خواهد شد و اگر دانشجویان را مقلد تربیت کنیم که (فعلاً بدین گونه است) دربازار کار با گروهی غیرمتعهد به ارزش‌ها روبه‌رو خواهیم بود که مستقیماً به تقلید از اشکال و عناصر کهن و یا جدید اقدام می‌کنند، که هر از گاه در جای جای شهر چهره می‌نمایند.
معماران از این دست، به تولد این فضاها که متأثر از روش زندگی مردم یک جامعه، بافت اجتماعی اقوام، موقعیت جغرافیایی طبیعی و سیاسی، زمان و مکان، توان اقتصادی، قدرت تکنولوژی ساخت و... و فرهنگ مردم یک سرزمین است نمی‌اندیشند و با حوزه محدود دید و معرفت خود به آن‌چه باید بدانند و نمی‌دانند فقط شکل ظاهری فضاها و عناصر متشکله آن را در طرح‌ها خود لحاظ می‌کنند و با به‌به و چه‌چه عوام غیرمطلع استقبال شده و سلامت عمل خود را باور می‌دارندکه جای تأسف است.
در گستره شهر گردش کنیم، آیا فضایی قابل بحث که بتواند بیان معماری معاصر باشد خواهیم یافت؟ آیا مرجعی برای کنترل کیفیت آثاری که ساخته می‌شود هست؟
به هر تقدیر به عدم اهلیت حرفه معماری و شهرسازی همه دستگاه‌ها، ارگان‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های عریض و طویل وابسته، شهرداری‌ها و دست‌اندرکاران تأکید داشته و آنان را کم‌وبیش مسئول این نابسامانی می‌دانم. اینان اگر در اجرای قوانین دست و پاگیر تجدید نظر کرده و یا حداقل درمورد کسانی که معماری‌شان صاحب سبک و سیاق است کوتاه بیایند و به ایشان اعتماد کنند و دست‌شان را در طراحی نبندند، در آینده در سطح شهر به آثاری که چیزی تازه برای گفتن دارند، بر خواهیم خورد. منتهی چه کسانی و چه ارگانی و با چه معیارهایی، معماران صاحب سبک را شناسایی و بر آثارشان صحه خواهند گذاشت و آن‌ها را معرفی خواهند کرد؟ نتیجه معلوم است، نورچشمی‌ها همیشه در صحنه، صاحب سبک و سیاق شناخته می‌شوند و در آشفته‌بازار معماری، دکان دیگری باز خواهند کرد.
بزرگانی چون فرانک لویدرایت، آنتونیو گائودی، لوکربوزیه، گروپیوس، میس‌وندروه, آلوارآلتو، میکلوچی، کنزو تانگه، لویی کان و... چه در سرزمین خود و چه در ماورای مرزهای کشورشان آثاری را طرح و خلق کردند که هرگز دست‌خوش تغییرات چهره، ناشی از قوانین خشک محلی و جاری برای عموم نشدند و به‌عنوان یک اثر هنری و شیئی موزه‌ای در فضای مردمی پا گرفتند، که امروزه جزء مفاخر هنر معماری قرن بیستم و جاذبه‌های توریستی به ثبت رسیده و از آن‌ها شدیداً مراقبت می‌شود و مورد بازدید شیفتگان هنر معماری قرار دارند.
تکیه بر ارزش‌های گذشته
معماری گذشته ما از فرهنگ غنی برخوردار است که معماری امروز ما می‌تواند به آن‌ تکیه داشته باشد. بریدن از ریشه‌ها و هویت‌های ملی تحول نیست، بلکه از بین بردن شناسنامه است. ارباب هنر در سراسر دنیا هرچه خلق کردند به ریشه‌های فرهنگی قومی گذشتگان آن سرزمین، تأکید داشتند. یوهان وان اسپرکلسن در طراحی طاق دفانس (که در شهر پاریس به‌منظور گردهمایی آزادانه انسان‌ها در آینده ساخته شده) دیدگاهی بسیار قوی به چند محور قابل و غنی در شهر پاریس دارد. وی از داخل بنای بسیار جالب مکعبی که دل آن خالی است حجمی به اندازه کلیسای نتردام را دربر می‌گیرد و از سادگی به صلابت اهرام مصر می‌ماند، به دورنمای شهر پاریس می‌نگرد و نشان می‌دهد، می‌توان طرحی بسیار متحول عرضه کرد، اما به سایر ارزش‌هایی که زبان گویای فرهنگ معماری ملت فرانسه و شهر پاریس است، احترام گذاشت و خلاصه به تشدید اثر علایم در موازات این فرهنگ پرداخت و نه تخریب آن.
هنگامی که مرکز فرهنگی ژرژ پمپیدو، در پاریس در محلة Les Halls به کنکور گذاشته شد، رژه و پیانو طراحانی که جایزه اول کنکور را از آن خود ساختند و طرح‌شان پا گرفت و به اجرا درآمد، ویژگی ایده‌شان این بود که در بدنه‌های کریستال مانند و شفاف طرح، مجموعه‌ای از تصاویر معماری قرون گذشته (که بیان تاریخ جوامع پیشین در شهر پاریس است و در جبهه‌های جانبی خیابان‌های اطراف استقرار دارند) منعکس گردیده و رؤیت می‌شد. این طرح در زمان خود جنجالی به پا کرد و یکی از موفق‌ترین‌ها بود. اینان سعی در تقلید از گذشته‌ها نکردند اما به ارزش‌های والای فرهنگ پیشینیان بسیار تکیه داشتند و آن را در آینة زمان حال به رخ بیننده کشیده بودند، ضمن آن‌که از نیازهای انسان معاصر و تکنولوژی ساخت، غافل نبوده از سیستم استخوان‌بندی مدرن سه بعدی با لوله‌های فولادی ضد زنگ که شرکت کروپ آلمان آن را ساخت، استفاده نمودند و به بهترین وجه در پاسخ‌گویی به این مهم توفیق داشتند. این نمونه‌ها می‌تواند اندرزی برای دست‌اندرکاران حرفه معماری، به‌ویژه طراحان جوان باشد. 

منبع : انجمن مفاخر معماری ایران 

---

---