آخرین سفر مسافر تنهای معماری ایران

نادر خلیلی معمار ایرانی‌تبار مقیم آمریکا درگذشت؛ پروفسور نادرخلیلی که تحصیلات اصلی خود را در ترکیه به انجام رسانده‌بود، ۳۵ سال پیش سفر را با یاماها ۱۲۵ خود در بیایان‌های مرکز ایران آغاز کرد و در صحراهای کالیفرنیا به پ‍ایان برد. خلیلی سرشار از ابتکار برای خانه سازی در کره ماه نقشه کشید، کتاب «تنها دویدن» را نوشت و روش گلتافتن و ابرخشت را ابداع کرد و جوایز بسیاری چون جایزه آقاخان را از آن خود کرد و پنجم ماه مارس جاری سرآغاز سفر ابدیش بود.
دوران حضور خلیلی در ایران را (که چندان طولانی نبود) می توان دوران تجربه اندوزی او و آموختن از آموزه های معماری بومی ایران دانست؛ آنچه که موجبات تعهد همیشگی اش به عناصر اربعه (آب، باد، خاک، آتش) به عنوان اصول لایتغیر معماری مخصوص او بوده، و به دنیای معماری ارایه شده است. طبع لطیف خلیلی (به شهادت ترجمه و تفسیرهایش از اشعار حضرت مولانا) در تلفیق با نوع نگاه او به معماری، او را مبدع سنتی نو در «معماری خاک» کرده است که هر چند به ظاهر با تجلیات فن آورانه عصر حاضر سنخیت ندارد، ولی در معنا، ترجمان روزآمد جستاری است که او به عنوان راه حلی فرهنگی - ساختاری برای عرصه هایی خاص از ساخت و ساز ارایه می دهد.
خلیلی از سال ۱۹۸۲، مدیر برنامه پژوهشی معماری درSCI-Arc کالیفرنیا بوده و از سال ۱۹۸۶ مدیر و بنیان گذار بنیادGeltaftan و انستیتوی هنر و معماری خاک کالیفرنیا(Cal-Earth) بود.
عجیب اینکه در حالیکه جهان به تحسین خلیلی می‌پرداخت، مدیران مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن ایران، هرگز روش وی را به عنوان یک روش ابداعی نپذیرفتند!