گزارش همایش سینما و معماری

نخستین همایش سینما و معماری درتاریخ 86.10.25 در مجموعه هنر پژوهشی نقش جهان وابسته به فرهنگستان هنر با حضور علاقه مندان این دو حوزه آغاز به کار کرد . این همایش از 2ماه قبل از آن که با فراخوان سراسری از کل کشور در رابطه با تعامل سینما و معماری و مباحث مشترک در این میانگستره هنری اقدام به جمع آوری نظرات اندیسمندان این دو حوزه کرد و همچنین شورای علمی سفارش چندین مقاله به اساتید مربوط به دلیل نخستین تجربه در این زمینه برای جبران خلاء ها ی علمی موجود مقدمات این همایش را فراهم کرده بود . در روز نخست دبیر علمی همایش مهندس سید محمد بهشتی با اشاره به روند تشکیل این همایش و ضرورتی که در این دو عرصه هنری برای مراوده بیشتر مشاهده می شد گفت :

سینما و معماری در عصر حاضر در بین سایر رشته های هنری بیشترین تعامل را دارند به طوری که در هردوی اینها دو مولفه ی زمان و مکان اتفاق می افتد و این دو حوزه می توانند با روایت کردن آن در جامعه آن را دارای هویت کنند که متاسفانه این بحران هویت ( عدم روایت ) در حال حاضر نیز گرفتار این رشته ها است به طوری که در فیلم های کنونی مکان ها دارای روایت متفاوت نیستند و در بعد زمان و مکان ( مکانت) حرکت نمی کنند . همچنین او در مثالی یک شخصیت یک تگزاسی را مثال زد که در جامعه ایران به دلیل پردازش مناسب فیلم های وسترن به خوبی برای مردم معنی دارد،چون از مکان و محیطی که در آن زندگی کرده ، تصاویر آشنایی در ذهن دارند در صورتی که برای مثال شهرستانی از ایران مثل بیرجند را نمیشناسد یا اصلا موقعیت جغرافبایی آن را نمی داند ؛ پس باید معماری در سینما ایران
دارای شخصیت شود امری که در سینما جهان در حال اتفاق است .

در ادامه همایش شهرام جعفری نژاد یکی از اعضای هیئت علمی همایش مقاله خود را با تیتر " فتح باب - افق  کلام سینما و معماری- " بدین شرح عنوان کرد : معماری و سینما هر دو به خلق فضا و روح زندگی می پردازند ( مکان جاری در زمان) اما مصالح معماری ، مادی و واقعی است اما مصالح سینما صوری و خیالی... و تعاریف دیگر . جعفری نژاد رابطه این دو هنر را خارج از این 3 منظر تلقی نکرد : مفهومی ( که خو بر دو نوع البته وابسته به هم است؛ " محتوایی " مثلا در فضا سازی ، اندیشه های ایدولوژیک و ... " شکلی " مثلا در ریتم ، سلسله مراتب معرفی فضا ، نور ، سکون ، ... ) ارجاعی و  ابزاری همچون نرم افزار های رایانه ای معماری ، سینما و گرافیک و... و در پایان اشاراتی به فیلم هایی که نقش معماری در سینما در آن مورد توجه بوده است اشاره کرد .

سخنران بعد دکتر منصور فلامکی استاد معماری دانشگاه بود که به جایگاه سخنرانی دعوت شد . او ابتدا به بی تجربه بودن خود در این حوزه یعنی سینما اشاره کرد اما مقاله خود را ارجاع داد به وجوه هایی که ممکن است وجه مشرک بینا متنی شود و در ادامه افزود : زمان و مکان و تصور و ذهن ، می تواند مقوله های پایه یی و اساسی در زندگی آدمیان دانسته شوند . نتایج غور در باب فضا می توانند موضوع تبادل نطر قرارگیرند و مقوله ی پر ماجرای شکل گیریب فراورده های هنری را از دیدگاهی که نطریه بی شماری است ، دوباره به میان آورد. فلاکی در پایان اشاره مهمی به تعرف فضای مجازی در این دو رشته کرد و گفت : فضای مجازی برای اینکه نمایان شود به وسیله صورت  نمایان می شود زیرا که حقیقت ( فضای مجازی ) هیچ گاه به کمک 5 حس درون ( حس مشترک ، حس  خیال ، حس وحی  ، حس حافظه و حس تصور ) و 5 حس برون به سرانجام نمی رسد ؛ اما این صورت در معماری باید  بلعکس سینما که به صورت تصوری است حتما باید به کمک آمیختگی کاربری ، آمیحتگی ساختاری ، شاخه آمیختگی شکل و آمیختگی کالبدی ساخته شود تا به حقیقت برسد .در ادامه اسماعیل پناهی مقاله ای را با عنوان تحلیل ماهیت سینما و معماری بر اساس مفاهیم حضور زمان و بازی در فلسفه ی هنر گادامر اشاراتی داشتند سپس در پایان نشست اول ؛  فیلمی از آرش خشخو با عنوان " کولاژی ازکاربردهای معماری در سینمای جهان " پخش شد که حضار نتیجه گیری مناسبی رو از نشست اول به روایت تصویر مشاهده کردند .

(صرف ناهار نیز در سالن سخنرانی در نوع خود جالب توجه بود!!!)

جلسه دوم با ریاست مهندس معمار ، ایرج کلانتری آغاز گردید و منوچهر طیاب فیلمساز و منتقد سینما مقاله ای سفارشی را با عنوان در جستجوی بعد سوم ارائه کرد که کلیت مقاله در باب چگونگی القای بعد سوم در سینمای دوبعدی با به تصویر کشیدن فضاهای معماری بود که در ادامه نیزبه چگونگی استفاده از امکاناتی چون دوربین ها ی فیلم برداری و چگونگی درک صحیح کارگردان و فیلم بردار از استفاده به موقع از انواع لنز های پرسپکتیوی حرفه ایی در نشان دادن معماری های مختلف اشاره کرد. 

 اما مهمان مدعو فرانسوی ژانر پیر برتومه تاریخ نویس سینما در مقاله خود - دکور در سینما و معماری ؛ دو هنر، دو حرفه -  وجوه میان دکور در سینما و معماری را اینگونه برشمرد : معمار  و طراح دکور با در نظر گرفتن ملاحظاتی ، فضایی برای زندگی می سازند این ملاحظات که عبارتند از :پاسخ گویی به نیازها ،جاگیری در چارچوب ها ، جستجوی ارزش های زیبا شناختی ؛ که همچنین در تعامل با هم دارای تفاوت هایی هستند : بنای معماری یک بنای ماندگار و دکور دارای عمر کوتاه است و معمار یک فضای کاربردی خلق می کند اما طراح دکور توهم وجود فضای کاربردی را ایجاد می کند ؛ معماری فضای منطقی می سازد اما طراح دکور فضایی دراماتیک و رویایی ! سپس او در پایان به پلان طراحی شده یک طراح صحنه برای یک فیلم ... به کمک تصاویر پرداخت و مطالب ذکر شده در بالا را به صورت موردی در آن تکرار و مستند کرد .

در پنل سوم پس از استراحتی کوتاه وپذیرایی ریاست جلسه محمد علی حسینی نژاد از نرگس آیت دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری از دانشگاه تهران دعوت کرد که مقاله خود را با عنوان " بررسی تصویر معماری و شهرسازی کنونی ایران و نقد آن در هفت فیلم داستانی ( سالهای 1375 تا 1385 ) " ارائه کند که این مقاله برداشت های شخصی وی از صحنه های فیلم هایی چون سلطان ، سگ کشی ، زیر پوست شهر ، چهارشنبه سوری و ... بود و قیاس آن با مولفه های شهرسازی و معماری که منجر به نتیجه گیری اومبنی بر اینکه فیلمسازان در تمامی فیلم ها به مقوله معماری بی هویت در ارتباط با انسان های پایتخت پرداخته اند و البته توجه آنها به معماری در سینما .

سپس جواد طوسی  سخنرانی خود را به سبک مقاله گویی ! ارائه کرد که مثال های بارزمقاله به فیلم های کیمیایی منجر به باز شناخت خصوصیت بارز طوسی یعنی : منتقدی و حامی بی همتای مسعود کیمیایی ( که متاسفانه به دلیل کسالت نتوانست در جلسه حضور یابد ) شد . در پایان نشست سه شنبه فیلمی از امیر شهاب رضویان با حضور وی باعنوان " سفر مردان خاکستری با رویکردی زیبایی شناسانه به سه مقوله معماری ، طبیعت و موسیقی ایرانی  برای نخستین بار اکران شد .

 در روز دوم مقاله فیلم خانه ی ملی سینما از کامران صفامنش آغازگر برنامه شد . مهندس صفامنش معمار و دانش آموخته سینما به تشریح طراحی ناکام فیلم خانه سینما که به واسطه چند سال دوبار اقدام به طراحی آن کرده بود ( سایت پارک ملت و باغ فردوس ) و همچنین به وضعیت اسفبار آرشیو فیلم های ایرانی از عدم اجرایی شدن این پروژه در 20 سال اخیر ابراز تاسف کرد و در تحلیل معماری باغ در سایت دوم( باغ فردوس ) گفت : معماری مجموعه ، مانند یک قصه بر روی محور  قدیمی باغ ، نظام گرفته است . بازدید کننده از ابتدای باغ قدیمی به درون یک معماری سنتی و کلاسیک ( کوشک قدیمی - موزه) وارد شده ، پس از آن به یک فضای فرمال - که تداعی کننده ی کتابخانه های قدیمی جهان است - خواهد رسید و در نهایت به سالن سینما تک وارد می شود که یک معماری کاملا آزاد دارد و به عبارت دیگر محل درهم ریختگی فضال و زمان است . سپس او اسلاید های مختلف از قبیل پلان - نما - 3دی ها ( که مدعی بود اولین 3d ها ی ایران با ابزارهای محدود آن موقع است ) نشان داد و در پایان ابراز داشت : که امیدوار است این طرح خاک خورده روزی به سرانجام برسد و به کمک معماری بتوان وضعیت بحرانی آرشیو فیلم های ایرانی که گنجینه ایی گرانبها هستند حل کرد .

سپس مقاله بهزاد بلوکی با موضوع " آیمکس ؛ معماری پیشرفته در خدمت سینمای تکنولوژیک " که بسیار مورد توجه شرکت کنندگان قرار گرفت ارائه شد. بلوکی با اشاره به  تاریخچه سینما های 3 بعدی Imax و نوع پخش فیلم ( به کمک پرژکتور های مجهز به LCD - یا عینک های پولاریزه ) در این سینماها اشاره کرد و گفت : تا کنون 28 سالن در جهان که بیشتر سالنهای تجاری و آموزشی هستند در کانادا و آمریکا ساخته شده است و دارای ظرفیت های مختلف چون 3000 تا 6000 هزار نفر هست به طوری که معماری خاص این سینما - سالن های بزرگ مقیاس ( در حدود 8 طبقه )  -  نماهایی دو پوسته با رنگ قالب نقره ایی - شیب 30 درجه صندلی ها ( سالن های گنبدی شکل ) - سقف های آگوستیک و... توانسته تعامل قابل توجه ایی بین سینما و معماری ایجاد کند ؛ به طوری که معماری این سینما ها نیز خود به مانند نمایشی اعجاب بر انگیز و پربازدید بدل شده است و به صورت یک نشانه شهری ( land mark ) ظاهر شوند. بلوکی در ادامه افزود : که دوربین های 113 کیلو گرمی imax نتوانسته موجب شکل نگرفتن صحنه هایی از کوههای برفی تا زیر-دریا شود بلکه توانسته سرعت ثبت 48 فریم در ثانیه هم تجربه کند. در پایان تصاویری از چند نمونه سینمای آیمکس همچون Lhemisferic valencia ، Bfi london IMAX ، Giasgow imax ، و... نشان داد .

اما مقاله بعدی با عنوان تشریح پروژه ی استودیوی بین المللی هشتگرد از مهندس مهران مخبر با اشکالات فنی مواجه شد که برگزار کنندگان تصمیم گرفتند مقاله او در بعد از ظهر ارائه شود و فیلم پری اثر داریوش مهرجویی با بازی شاخص نیکی کریمی خسرو شکیبایی و علی مصفا پخش شد که رویکرد مهرجویی به معماری در فیلم و شناخت او از چگونگی پردازش معماری در بهتر نشان دادن سکانس های فیلم خویش بارز و آشکار بود .

در نشست آخر احمد طالبی نژاد منتقد سینما مقاله خود را  به عنوان قطعه نا تمام ارائه کرد که به گفته خود وی ( معترفم)  این مقاله در سال 2001 نوشته شده برای کنفرانسی در آمریکا بود که به دلیل حوادث 11 سپتامبر این مقاله منتشر نشد و به نظر او این همایش فرصت مناسبی برای پرداختن به آن است . پس از مقاله طالبی نژاد ، محمد علی حسین نژاد و - محمد دیده بان و مژده درخشانی-
مقالاتی را به ترتیب با عنوان سیر تحولات معماری سینما در بستر تحولات اجتماعی -  نماد ، زبان بنا و تصویر ارائه شد و در پایان نیز مهران مخبر به تشریح پروژه ی استودیوی بین المللی هشتگرد ( یکی  دیگر از پروژه های ناتمام و مسکوت ) پرداخت و به کمک  فیلم هایی مستند از نوع ساخت استودیوی های جهانی و دو انیمیشن ساخته شده توسط دو گروه مهندسین مشاور اثر ( با مدیریت کوروش رفیعی ) و یک گروه خارجی  که تفاوت های آشکاری را با هم داشتند گفت : در دست آورد مطالعات مطالب زیر بدست امد:

معرفی ساختار و کارکرد های استودیوی و تاثیر آن بر صنعت سینمایی ایران
معرفی گسترده فعالیت استودیوی در سطح داخلی و بین المللی
تیه طرح توجیه اقتصادی
تهیه دو گزینه معماری
انجام پژوهش های مرتبط با بازارهای هدف و ارتقای طرح به سطح یک منطقه ویژه سینمایی و ...

در پایان این همایش ، نشست علمی با حضور شورای علمی و سیاست گذاری انجام شد و پرونده این همایش در غروب سرد 4 شنیه 26 دی ماه 86 بسته شد و امید هست به قول برگزارکنندگان این همایش استقبال بهتری از این هم اندیشی توسط دانشجویان و علاقه مندان این دو عرصه در سمینار های آتی انجام شود .

----------------------------

www.arcstudent.blogfa.com