نقد معیاری

 

بازخوانی کتاب «معماری و اندیشه نقادانه»

نقد معیاری بر این عقیده استوار است که در جایی بیرون از ساختمان یا مجموعه شهری، نمونه، الگو، قاعده یا اصلی وجود دارد که کیفیت یا موفقیت اثر با آن سنجیده می‌شود. در واقع، این نقد بر معیاری که برای قضاوت در مورد اثر و سنجش و ارزیابی آن، از پیش و معمولاً بدون توجه به خود اثر، تجویز و تعیین گردیده، پایه‌ریزی شده است.

معیارهای مورد استفاده در نقد معیاری ممکن است:

ـ کاملاً مادی یا فیزیکی و قابل اندازه‌گیری باشند، همچون معیارهای طراحی پله‌های ساختمان.

ـ فیزیکی، ولی غیر قابل اندازه‌گیری باشند، همچون قواعد سبک و معماری کلیساهای قرن پانزدهم انگلستان که به اعتقاد پوگین (A. W. N. Pugin)، می‌بایست به عنوان معتبرترین سبک معماری کلیسایی، اساس و ملاک کلیساهای معاصر او در قرن نوزدهم قرار می‌گرفت.

ـ کاملاً کلی و عمومی بوده و ربط چندانی به مسائل عینی، نظیر تزیینات یا ساختار بنا نداشته باشند، همچون شعار معروف لویی سولیوان: «فرم از کارکرد تبعیت می‌کند.» بدیهی است که ارزیابی یک بنا بر اساس معیارهای نامشخص و مبهمی از این دست، بسیار دشوارتر از ارزیابی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی است که بر اساس معیارهای فیزیکی و کمی باشد.

انواع معیارهای مورد استفاده در نقد معیاری را می‌توان در چهار گروه زیر طبقه‌بندی نمود: 

1. معیار نظریه‌ای (مبنای نقد نظریه‌گرا): اصلی غیر قابل اندازه‌گیری و کلی است که به صورت یک قانون بیان می‌شود، مانند اصل «فرم از کارکرد تبعیت می‌کند.»

2. معیار سیستماتیک (مبنای نقد منظومه‌ای): مجموعه‌ای از باورها، دستورالعمل‌ها و قوانینی است که به یکدیگر مربوط شده‌اند، مانند اصول ویتروویوس: «معماری وابسته به عواملی نظیر نظم، ترتیب، تقارن، تناسب و هندسه است.»

3. معیار گونه‌ای (مبنای نقد گونه‌ای): دربرگیرنده یک نمونه عمومی و کلی برای دسته خاصی از بناها و ساختمان‌هاست، به عنوان مثال یک نمونه عمومی برای همه ساختمان‌ها با عملکرد سوپرمارکت، به عنوان مبنای ارزیابی قرار می‌گیرد.

4. معیار کمی (مبنای نقد کمی): در برگیرنده مقایسه کمی بنا با اندازه‌ها و معیارهای مطلوب و مناسب است، نظیر اینکه آیا ارتفاع هر پله به میزان استاندارد هفت اینچ می‌رسد یا خیر؟